बाप तैसा बेटा...कुंभार तैसा लोटा...

"खाण तशी माती....आत तशी भाची...

बाप तैसा बेटा....कुंभार तैसा लोटा...."

अशा मराठीतील बरीच म्हणी प्रचलित आहेत....पूर्वी या म्हणी व्यवहारात होत्या...बोलण्यात होत्या.... पण आता फक्त पुस्तकात उरल्या आहेत....एक च वाक्य म्हणी च पण संपूर्ण आयुष्य वर्णन .....

पूर्वी 12बलुतेदार असायचे...18 पगड जाती....

प्रत्येकाचा व्यवसाय ठरलेला असायचा....आणि लोक तेच करण्यात धन्यता मानत....म्हणजे...जस की सोनाराचा मुलगा सोनार...गवळी चां मुलगा गवळी....म्हणजे आजोबा जे करत होते तेच वडील करताहेत...आणि मलाही परत तेच करायचय.....ते बीज त्या शिशु चे मनामध्ये आगदी गर्भास्थ असल्यापासून पेरले गेलेले असायचे.....म्हणजे काय ....पूर्वी ही गर्भसंस्कार व्हायचे.... पण वैचारिक फरक आहे....तेव्हा हा विचार होता ....की जे चालत आलाय तेच चालवायचं आहे..... पण कालांतराने... परिस्थिती सोबत विचार ही बदलले....नंतर हा विचार रुजू लागला की ....जे चालत आलेलं आहे ...ते आता बदलायच आहे....आणि ते आता इतकं बदललं गेलाय ...की पूर्वी कामावरून समजल जायचं....कोणत्या जाती पगड आहेत... पण आता तस नाही....कोणत्याही व्यक्तीला कोणताही बंधन नाही.....की वडिलांनी केलेला व्यवसायच तू केला पाहिजेस.....खर तर ही एक चांगली बाब आहे....परंतु ....कस आहे ज्यांनी व्यवसाय केला आहे...त्यांना नोकरी करणं फार अवघड नाही.... पण ज्यांना व्यवसायाचा आजिबात गंध नाही...ते व्यवसाय कसे करू शकतील....

मला फार deep नाही जायचय....

पण पूर्वीच्या म्हणी व्यवहारात ...बोलण्यात तर नाहीतच.... पण हळू हळू त्या आता पुस्तकांमधून ही जातील अस वाटत आहे....

संत श्री तुकाराम महाराज....संत गोरा कुंभार....संत नामदेव महाराज....

या संतांनी समाजसुधारणेचे खूप काम केले....त्यांनी सहित्ये ही खूप लिहिली....लोकांना शिक्षित बनवलं....ज्ञानाचा प्रसार केला....

त्याच संतांनी हेही सांगितले की...जसे बीज तसे वृक्ष....आणि जसे वृक्ष ...तसे फळ....म्हणजे जर उत्तम फळाची आपेक्षा असेल ....तर बीज ही उत्तमच असावे लागेल.....म्हणजे बीज हे कितपत उत्तम आहे....हे ते बीज कोणत्या वृक्षापासून मिळवलंय ते ठरवत ..हो ना....याचाच अर्थ असा ...की...बीज उत्तम असायला हवे असेल...तर ते ज्या पासून मिळवले जाणार आहे त्या ला आधी उत्तम बनवा....

मग जेव्हा मिळालेल्या बिजाच रोपण होईल तेव्हा फळे ही उत्तम च मिळतील....

प्रत्येक सजीव गोष्टींमधे ....एक गोष्ट अशी असते ...जी त्यांना genetically मिळालेली असते....जस की आपण पाहतो....वाघाला कोणी शिकवत नाही की शिकार कशी करायची....माश्याला कोणी शिकवत नाही की कस पोहायच.....तसच आपल्या मनुष्यामधेही आहे....प्रत्येकामध्ये एक गोष्ट अशी असते जी....genetically आलेली असते....फक्त आपल्याला माहीत नसत....

काही गोष्टी समजायला time लागतो ... पण जेव्हा समजतात....तेव्हा time लावून चालत नाही....

कुंभार जेव्हा मडक घडवत असतो ....तेव्हा त्याला हे नसत माहीत की...त्या मडक्यात काय ठेवलं जाणार आहे.....तो त्या प्रत्येक मडक्या ला तितक्याच कष्टाने बनवत असतो....प्रेमाने आकार देत असतो....माती एक च असते...बनवणारा ही एक च असतो.... पण सगळेच मडके पाण्याला थंड नाही ठेऊ शकतं.....

माती ला आकार देणं सोप नसत..... पण आकार दिलेल भांड ....भरताना मात्र काळजीपूर्वक भराव लागतं ....कारण गरम चहा ओतला की तापणार... आणि थंड पाणी ओतलं की त्याला थंड ठेवणार तेच असत.....फक्त आपल्याला समजायला हवे की....रिक्त भांड भरायच कशाने आहे.....

एकदा भरलेलं भांड पुन्हा रिक्त करता येत... पण जे त्याला चिकटत ते सहजा सहजी नाही निघत....

टिप्पण्या

life is solvent

एखाद्या द्रव पदार्थामध्ये दुसरा एखादा घटक जेव्हा पूर्णपणे विरघळून जातो...तेव्हा एक solution तयार होत....solution तयार होण्यासाठी solvent strong असावा लागतो....जस की water ... म्हणजे पाणी.....त्याच्यात सगळ्या गोष्टींना सामावून घ्यायची ताकद आहे....जेव्हा solvent strong असतो ...तेव्हा solute काहीही असू दे ...ते विरघळत च ... तस आपल पण हवं होत ना....आपण ही एक solvent व्हायला हवं.....म्हणजे कोणताही ...कसलाही..solute.... आला तरी आपण त्याला सामावून घेऊ शकलो असतो....जे science निसर्गात आहे....त्याचा शोध आपण घेतला...त्याचे experiments केले...pn te आत्मसात करता नाही आल आपल्याला.....

कणा.....

मुजरा करताना....नमस्कार करताना.....जस थोड झुकाव लागतं....तसच...बाकीच्या काही गोष्टी अशा आहेत...ज्यांना जपताना थोड झुकावं लागतं.....कोणासमोर तरी झुकण...म्हणजे नेहमी कमीपणाचे असते अस नाही ना......कधी कधी....आपल झुकाण हेच आपल्याला मोठेपणा देऊन जात.....कमी पणा...मोठेपणा...या मानवनिर्मित संकल्पना आहेत खरं तर....नाहीतर जन्माला आलेला प्रत्येक जीव हा महान च आहे... कारण प्रत्येकाचा संघर्ष हा दिसत नसला...तरी अस्तित्वात ...आणि त्या व्यक्तीच्या आयुष्यात असतोच.....पाणी एका भांड्यात भरलेले असो...किंवा समुद्रात....त्यात जोवर खडा पडत नाही तोवर ते शांत च वाटत...फरक फक्त इतकाच आहे....भांद्यातल्या पाण्याला आवरता येत....कारण त्याला वेग नसतो..... पाण्याच्या वेगलां ही कधी कधी आवरता येत...पण ...माणसामध्ये जो आवेग असतो....तो आवरता येणं कठीण असत..... सगळ्या गोष्टी मर्यादेत असतात तोवर रमणीय असतात....पण तेथून ओलांडल्या की.....वाहतात.... वाहायला लागल्या की ....वेग येतो.... वेग आवरण्यासाठी.....त्याला झुका व लागतं ...किंवा मग...दुसरे कोणालातरी..... गाडीचा स्पीड control करण्यासाठी...आपण break लावतो.....एकदम break ला...

life is diluted or concentrated

Sometimes ....काहीवेळा....एक illution.....निर्माण होत....खूप dilamatic.... असत ते.....कधी कधी तर खूपच confusing..... असत.....म्हणजे .....अस की.....water is the univarsal solvent.....okk....but when we start to add more and more and much more sugar into water.....then there is one point comes...at that point we need to heat that water... म्हणजे अशी वेळ येते की त्यावेळी त्या पाण्याला आपल्याला उष्णता द्यावी लागते...अजून साखरेला स्वतःमध्ये सामावून घेण्यासाठी.....उष्णता देऊनही एक point असा येतो...की ते पाणी साखरेला स्वतःमध्ये सामावून घेणं बंद करत........आपल ही तसच आहे की मग.....एखाद्या व्यक्ती कडून होणारी उपेक्षा आपण सहन करतो....सहन करतो....कधी कधी तर काही इतके सहनशील असतात स्वतःला त्रास करून घेतात.... पण सहन करतात....आणि एक concentrated point ..... असा येतो की ....तिथे पाण्याला सुद्धा थांबावं लागलं मग आपण तर nature's created toys आहोत.....आपण नाही थांबलो...तर आपल अस्तित्व तर संपेलच पण आपण solute आहोत....आणि solvent आपल्याला सामावून घेताय याचाही विसर solute ला पडेल आणि ती की chemistry आ...

life is dilute..

आपण पाहिलं की जेव्हा solute च प्रमाण हे solvent पेक्षा ही वाढत जात...... अगदी त्या solvent ला heat देण्याइतपत वाढत...तेव्हा त्या point la concentrated point म्हटल जात...म्हणजे तेव्हा ते solvent ..solute ला सामावुन घेणं बंद करत....तसच आपल्याही सहनशक्ती बद्दल आहे....तीही संपते...आपण थांबतो...आणि आपल्यालाही मग राग यायला सुरू होतो...जेव्हा राग अनावर होतो...म्हणजे solvent च solute ला सामावून घेणं बंद होत...तेव्हा तिथे दोन च पर्याय असतात....त्या तयार झालेल्या solution ला concentrated घोषित करन किंवा मग....पुन्हा त्या निर्माण झालेल्या solution मधे solvent च प्रमाण वाढविणे.....म्हणजे पाण्याचं प्रमाण पुन्हा वाढवणे......जस जस...हळू हळू...त्या पाण्याचं प्रमाण त्या solution मध्ये वाढत जाईल... तस तसे ...ते solution पुन्हा dilute होईल...आणि पुन्हा dilute झाल्यानंतर त्या solution मधे असणाऱ्या solvent ची power.. परत वाढेल... आपलं pn तसच आहे की ओ......आपण जर त्या concentrated...point मधून....स्वतःला dilute करून अलगद बाजूला करू शकलो .....तर ......

बाप.......

माझ्या एका friend साठी बनवली होती........ बाप. ...... ...... खरं तर आई विषयी लिहायला शब्द कमी पडतात.... आणि बापाविषयी लिहायला शब्द च सुचत नाहीत... कारण प्रेमाला नेहमीच कवितारुपी शब्दात बांधलं जातं...... पण तो बापच असा असतो ..की तो नाही शब्दात सामावू शकतो ..नाही त्या कवितांत.... आकाशातल्या त्या सूर्याप्रमाणे असतो तो बाप जो स्वतः तळ पतो पण आपल्या सूर्यमलेला कधीच आंधरात ठेवत नाही..... नारळ सारखा वरून जरी कठोर ..कणखर वाटत असला ...तरी त्याच्या मनमनातून त्याच्या मुलांसाठी गोड पाण्याचा झरा नेहमीच वाहत असतो.... मुलांचं आयुष्य मार्गी लावता लावता त्याची झालेली परवड... फक्त आपल्या मुलांच्या ईच्छा आणि स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी जो आपल आख्ख आयुष्य खर्च करतो तो असतो बाप.... स्वतःसाठी खर्च करताना फायद्याचा विचार करणारा बाप... मुलांसाठी मात्र आख्ख आयुष्य खर्च करून टाकतो... क्षितिजापलीकडले पसरलेल्या मुलांच्या या आंधरारुपी आयुष्यात... प्रकाशाचा एक किरण असतो बाप.... आई च विश्व असतात तिची मुले.... पण बापच आयुष्य च असतात ती... कारण तो जगत च असतो त्यांच्या सुखासाठी... मुलगी सासरी जाताना कोपऱ्यात बसून हुंदके दे...

तिमिर

मेणबत्ती..... शांत जळत होती...लाईट नव्हती.... अंधार पडला होता.... सगळीकडेच अंधार होता....त्या अंधारात मेणबत्तीचाच सहारा होता....फार काळ वीज नव्हती जाणार... पण तरीही तो थोडासा काळही नकोसा वाटत होता....विजेची सवय इतकी जास्त झाली होती की आंधरात आता ५ मिनिटे राहणे ही मुश्किल वाटत होते....वीज नव्हती ...मेणबत्ती तीच काम करत होती.... पण अंधार असल्यामुळे मलाच काही काम सुचत नव्हते ..मग मी थोडेसे बाहेर गेले...gallary...balcony....terrace... आजकाल याचाच सहारा उरलाय.....थोडी हवा खावीशी वाटली की जायचं तिथं....गावाकडे असल की कस बर असायचं....थोडंसं बाहेर जाऊन फिरून यायचं... पण इथे ती सोय नव्हती....असो...लाईट नव्हती म्हणून बाहेर आले...गच्चीत...सगळीकडेच अंधार होता.....शांत होत वातावरण कशाचाच आवाज नव्हता मुळी....त्या शांततेत...गच्चीत उभी होते....तर अचानक आवाज आला वीज आली वीज आली...टीव्ही लावा ..मोबाईल चार्जिंग लावा...battery चार्जिंग लावा.....त्यावेळी क्षणभर अस वाटल उगाचच वीज आली....वीज नव्हती तर थोड्यावेळसाठी का होईना थोड शांत वातावरण अनुभवता येत होत.... पण...असो...लाईट आली आणि मी आतमध्ये निघून गेले......

life is like plant- chapter २

काल संध्याकाळी असच फिरत होतो......हवा पण मंद मंद होती.....बोचरी थंडी होती..... अनोळखी शहरात....अनोळखी लोक आवती भोवती होती....आम्ही बस्स फिरत होतो.....walking.... लोक आनोळखी होते.....परिसर तर पूर्णच अनोळखी होता....तरी या सगळ्यात एक गोष्ट सारखी...कॉमन होती......ती म्हणजे.....space..... जागा....जागा म्हणजे भाड्याने किंवा विकत घेतो ती जमीन नव्हे.....जागा ....म्हणजे.... मनाच स्वातंत्र्य.....इथे सर्वांना स्वातंत्र्य होत....कोणावरही जबरदस्ती नव्हती की त्या व्यक्तीने माझ्यासोबत बोलायलाच हवे.....जबरदस्ती नव्हती की....मला respect द्यायलाच हवा.....ना कोणाला फरक पडत होता की कोणी काय घातलाय....कसा चाललाय....सगळे आपापल्या space मधे....होते....मी कोणाला विचारात नाही...कोणी मला विचारायचं नाही.....निवांत होते सगळे.. ईतकी space असुनही ...त्या आनोळखी ..लोकांमध्ये राहूनही.....एक कोरडेपणा जाणवत होता......ओलावा ....आणि कोरडेपणा.....मराठी मधील खूप strong words आहेत.....एक दाखवतो....माणूस किती परिपूर्ण आहे...आणि एक दाखवतो...तो आतून किती....मोकळा आहे....जो परिपूर्ण आहे त्याच्याजवळ आपेक्षांच ओझ नसतं...नाही स्वत...

मेथीची भाजी ...बी , मूळ, देठ आणि भाजी

आज सकाळी भाजी नीट करत होते.... खरं तर खूप उशीर झाला होता...आणि भाजी खूपच त्रास देत होती...तरीही मी पटपट पटपट आवरायला बघत होते.....जवळपास होतच आली होती....भाजी खाताना छान लागते आरोग्यदायी असते .... पण नीट करताना नको होत...बायकांना समजत असेल हे......असो...ती भाजी लावताना आपण एक बी लावतो...त्याच्यापासून रोप येते मोठे होऊन ती भाजी होते आणि आपण तिला मुळापासून उपसून आणतो...आता हे तर सर्वांनाच माहिती आहे.... पण खर सांगू मला एक गोष्ट समजत नव्हती....जी गोष्ट त्या भाजीच्या बी असण्यापासून ते तिच्या बी येण्या पर्यंतच्या प्रवासात तिच्या सोबत असते....सोबत काय तर तिच्यामुळेच ती भाजी इथपर्यंत च अस्तित्व निर्माण करू शकलेली असते....त्या गोष्टीमुळे त्या भाजीचं पोषण झालेले असते....त्या गोष्टीमुळे च ती भाजी तग धरून असते....टिकून असते...त्या गोष्टी कडूनच तिला सगळ्या गोष्टी पुरवल्या जात असतात.....ती गोष्टच सगळ्यात शेवटी नकोशी असते....त्या गोष्टीचा काही उपयोगच नसतो...शेवटी....ती गोष्ट त्या भाजीपासून बाजूला केली जाते...जस की त्या गोष्टीचा भाजीसोबत काहीही संबंध नाही.....ती गोष्ट म्हणजे भाजीचं निबर द...

लव्हाळा...

लव्हाळा... संत तुकाराम महाराजांनी एका अभंगात म्हंटले आहे... लहानपण देगा देवा / मुंगी साखरेचा रवा //१// एरावत रत्न थोर / त्यासी अंकुशाचा मार //२// जया अंगी मोठेपण / तया यातना कठीण //३// तुका म्हणे बरवे जाण / व्हावे लहनाहून लहान //४// महापुरे झाडे जाती / तेथे लव्हाळ वाचती //५// शेवटच्या कडव्यात तुकाराम महाराजांनी सांगितले आहे...की...मोठं मोठी महापुरे येतात...तेव्हा नदितिरावर असणारी ...जी मोठी मोठी उंच झाडे असतात...ती त्या पुराच्या पाण्याने आडवी होतात... पण लव्हाळा हा असा आहे...जो कितीही पुर येऊ दे...किती दिवसही पाणी राहू दे... पण तो मरत अजिबात नाही...उलट पुराचे पाणी ओसरले की पुन्हा नव्याने उभा राहतो... त्या लव्हाळा च हेच तर वैशिष्ट आहे...की तो पाणी आले की त्या पाण्यासोबत खाली झुकतो...आणि पाणी गेले की पुन्हा उभा राहतो.... तुकाराम महाराज आपल्या अभंगातून सांगून गेले....की..कधी कधी परिस्थिती...आणि....माणसासमोर....थोड झुकाव ही लागतं....नाहीतर त्या झाडा प्रमाणे जर ताठ च राहिलो....तर...आपण ही कितीही मोठे असू दे...आपल्याला ही जमीनदोस्त व्हायला वेळ नाही लागणार.... आयुष्य छो...

क्षितिज...

क्षितिज..... ....जिथे पृथ्वी आणि आकाश.....म्हणजे धरती आणि आकाश जिथे भेटतात...त्या रेषेला...त्या ठिकाणाला...क्षितिज म्हणतात... हे एक अस ठिकाण आहे...जे आपण पाहू शकतो... पण तिथे जाऊ शकत नाही...आपण त्याच्या दिशेने चालू लागलो...की तेही हळू हळू पुढे जाते.....खूप खूप धावलो...तरी ते अजून तेव्हढाच लांब असत आपल्यापासून....खर तर धरती आणि आकाश....ही दोन वेगवेगळी टोके आहेत.....धरती ना वर जाऊ शकते....ना आकाश तिच्यासाठी खाली येऊ शकतो.... पण तरीही क्षितिज हा एक असा point आहे..जिथं अस वाटत...ते दोघे भेटलेत ....हा वास्तविक point असतो का....?...क्षितिज ....हा फक्त एक बिंदू आहे जिथे आपल्याला अस भासत की धरती आणि आकाश एक झाले आहेत..... पण खर तर तस नसत ते.... आपल्या आयुष्यात पण असे खूप क्षितिज असतात....जे आपण पाहत असतो....आपल्याला दिसत असतात... पण तसे ते नसतात.... रेल्वे चे रुळ....गाडीची दोन चाके...धरती आणि आकाश ...या काही गोष्टी अशा आहेत....ज्या कधीच एकत्र येऊ शकतं नाहीत....या जर एकत्र आल्या तर यांच्यामध्ये जे विश्व आहे ....त्याच अस्तित्व नष्ट होईल....त्यामुळे निसर्गाने काही गोष्टींसाठी काही निर...

marathi philosophy

हा ब्लॉग शोधा